Mileševski „Beli anđeo“ bio je među prvim kadrovima koji su predstavili Evropu Sjevernoj Americi u prvom satelitskom prenosu video signala između dva kontinenta, 1963. godine.

Bijeli Anđeo

Evropljane je tokom 20. veka očarao lik “Belog anđela” – Arhangela Gavrila koji, obučen u bijeli hiton, raširenih krila sjedi na kamenu i mironosicama (ženama koje su nosile mirisno ulje s namjerom da njime pomažu mrtvo tijelo Hristovo) pokazuje na prazan Hristov grob ukazujući na njegovo vaskrsnuće. Svoju zadivljenost freskom Evropom su proneli putopisci uzdižući je čak iznad Đotovih dela.

Prije skoro šezdeset godina, u prvom satelitskom video pozdravu Evropljana Amerikancima freska “Belog anđela” simbolisala je Evropu i mir među kontinentima. Isti signal je nešto kasnije poslat i u kosmos prema mogućim vanzemaljskim oblicima života.

Nadaleko poznati „Beli anđeo“ dio je kompozicije „Mironosice na Hristovom grobu“ koja se smatra jednim od najljepših radova srpske i evropske umjetnosti srednjeg vijeka. Nju su, kako se veruje, naslikali nepoznati Grci u 13. veku na južnom zidu zapadnog traveja crkve Vaznesenja Hristovog manastira Mileševa, koji je danas pod zaštitom UNESCO organizacije.

Zapitaćete se, zbog čega su Evropljani otkrili ovo remek-delo tek sedam vijekova kasnije?!

Naime, tokom turskih razaranja manastira, mileševske freske su pretrpjele znatna oštećenja, pa su zbog toga obnavljane u 16. vijeku. Međutim, upravo tada je preko čuvene kompozicije „Mironosice na Hristovom grobu“ naslikana druga freska, pa je „Beli anđeo“ bio sakriven od javnosti sve do 20. vijeka kada je urađena restauracija crkve. Tada je uklonjena nova (gornja) freska, a vijekovima skrivan bijeli hiton Arhangela Gavrila bljesnuo je u svoj svojoj umjetničkoj i duhovnoj ljepoti.

Freska “Beli anđeo” je rađena slobodnim i širokim potezima, rukama ljudi koji su imali istančan osećaj za boju i moć da četkicom dotaknu ljudsku dušu. Možda je i najlepši opis osećanja koje izaziva ova freska dao srpski Vladika Nikolaj Velimirović: „Gledanje “Belog anđela” ravno je molitvi!“

Manastir Mileševa potiče iz 13. vijeka i jedan je od najznačajnijih srpskih manastira u kome je bio sahranjen Sveti Sava, srpski princ zaslužan za autokefalnost srpske crkve, njen prvi poglavar i zakonodavac, sve dok njegove mošti nije spalio turski Sinan-paša (1594. godine) u Beogradu. U Mileševi je sahranjen i kralj Stefan Vladislav, čija je Mileševa zadužbina.

Freske Mileševe predstavljaju najveće domete kako slikarstva u Srbiji, tako i slikarstva tog doba u Evropi, pa je zbog svoje cjelokupne vrijednosti manastir zaštićen od strane organizacije UNESCO kao svetsko kulturno dobro.

U svjetskoj “kulturnoj bašti” Srbija ima svoje “rijetke biljke”, veliko kulturno nasljeđe jedinstveno po svojoj vrijednosti i ljepoti, a čin predstavljanja Evrope “Belim anđelom” samo je jedan od dokaza da je naša zemlja u svakom smislu važan deo Starog kontinenta.