Kada se prvi put u istoriji pominje srpsko ime i, možda još bitnije, gde? Ko je zaista bio prvi srpski kralj? Saznajte to i još mnogo više u našem tekstu posvećenom malo poznatim činjenicama iz srpske istorije!

1. Srpsko ime se prvi put pominje u 15. vijeku prije nove ere

Premda je predmet spora kada se Srbi prvi put pominju kao narod, prvo pominjanje srpskog imena nije. Ime koje Srbi često koriste da imenuju velikog patriotu “Srbenda” pominje se u najstarijem djelu svjetske književnosti (tada usmene) “Rg Vedi”, zbirci verskih himni Indo-Arijevaca.

YVIII mandali ovog djela, čija se starost (mada za razliku od ostalih mandala otežano) smiješta u period između 12. i 15. vijeka prije nove ere, u 32. himni posvećenoj bogu gromovniku Indri, u drugom stihu, Srbinda je neprijatelj moćnog Indre (prikazanog na hinduističkoj slici gore), koga ovaj zajedno sa Piprom ubija i pušta niz vodu. Ko je tačno Srbinda, ne zna se, a stoga ni kontekst ovog stiha. Takođe, nejasno je i to kakva je povezanost Srbinde i Srba kao naroda i da li je uopšte ima (ogroman broj sanskritizama u srpskom jeziku sugeriše na to da neka, možda i krupna, veza postoji), ali etimološko porijeklo riječi “Srbin” i “Srbinda” je nesumnjivo isto, pa je ovo nedvojbeno prvo pominjanje srpskog imena u istoriji.

2. Prvi srpski kralj nije bio Stefan Prvovjenčani

Često kažemo da je prvi srpski kralj bio Stefan Prvovjenčani, drugi sin Stefana Nemanje. Međutim, to jednostavno nije tačno.

Prvi Srbin koji je krunisan za kralja bio je predak Stefana Prvovjenčanog, kralj Mihailo Vojisavljević, gospodar Duklje, koji je prvi nakon pogibije kneza Časlava Klonimirovića objedinio srpske zemlje od Cetine do Skadra i od reke Bosne do Beograda. Mihailo je uspijevao da prodre sve do Drača, i da protiv Bugara i Vizantije ratuje delimično uspešno. Njegov sin Konstantin Bodin bio je proglašen i za cara Bugarske.

Poznat je po svom portretu u crkvi Svetog Mihaila u Stonu, koji je jedini sačuvani prikaz srpskih vladara iz prednemanjićke epohe (slika gore).

Uzdizanje kralja Stefana, a ignorisanje Mihaila obično se objašnjava činjenicom da je potonji bio blizak Rimu i da je kršten po zapadnom obredu, ali je to posledica kasnijeg načina razmišljanja i preuveličavanja nečega što je u osnovi u tom vremenu bilo vjersko-političko, a ne etničko pitanje, ignorišući pritom činjenicu da je i kralj Stefan svoju krunu primio iz Rima.

3. Srbi su i prije Seoba živeli u današnjoj Vojvodini

Srbi na teritoriji Vojvodine bili su dio starosedelačkog slovenskog stanovništva (posebno u Sremu), a veći broj Srba počinje da se naseljava na to područje počevši od 14. veka. Prije početka turskog osvajanja ovog dijela Panonije, Srbi su činili gotovo polovinu stanovništva.

Srpske vladarske kuće podizale su mnoge zadužbine na teritoriji današnje Vojvodine, među kojima se posebno ističu manastiri Kusić i Senđurađ, čiji su ktitori bili Brankovići u 15. veku.

Spaljivanje moštiju Svetog Save na Vračaru dogodilo se nakon što su Srbi u Banatu digli veliki ustanak i njegov lik stavili na ratni barjak – 100 godina prije Velikih seoba.

Sedamdesetak godina prije Banatskog ustanka, kratkotrajno je tom teritorijom vladao samozvani srpski car Jovan Nenad, čija se država dve godine prostirala na cijeloj teritoriji današnje Bačke, većim dijelom sjevernog Banata i današnjom južnom Mađarskom.

4. Pod Turcima smo robovali 345 godina – ne 500

Ovo je jedna od najčešće ponavljanih neistina o istoriji Srba iako je nju nevjerovatno lako otkritii – dovoljno je samo znanje matematike iz drugog razreda osnovne škole i istorije iz sedmog.

Premda je ta godina bila od velikog značaja, 1389. nismo pali pod Turke. U decenijama nakon Kosovske bitke, Srbija je, premda jedno vrijeme vazal Osmanlija, bila nezavisni entitet, ništa manje nego što je to danas, i pod Turke je pala 1459. godine, osmanskim zauzimanjem Smedereva.

Za sve vrijeme robovanja Srbi su dizali ustanke, a dali su i najveći doprinos oslobođenju 1718. godine, kada su Austrijanci oslobodili Beograd i današnju Šumadiju i vaspostavili Kraljevinu Srbiju sa habsburškim monarhom kao suverenom (Otomani su ponovo osvojili tu teritoriju 1739.), ali je onaj koji je de fakto doneo slobodu Moravskoj Srbiji ostao poznat kao “prvi” 1804. godine (sa kratkotrajnim padom između 1812-1815).

Prosta matematika: 1804 – 1459 = 345.

Kao i obično, Srbi su megalomani i idu u svaku krajnost, čak i kada sebe treba ocrniti, pa tako pod padom vidimo 1389. godinu, a pod oslobođenjem formalno tursko napuštanje tvrđava 1867.

5. Srbija je prva evropska zemlja posle Francuske koja je ukinula feudalizam!

Razlog zašto se Prvi srpski ustanak često naziva i “revolucijom” jeste radikalna promena uređenja. Na oslobođenoj teritoriji ukinuti su svi feudalni odnosi, a srpski seljak postao je vlasnik svoje zemlje.

Ovakav razvoj nije usamljeni slučaj. Kada je 1835. godine izglasan Sretenjski ustav, toliko liberalan i demokratičan za svoje vrijeme da je (sada visokodemokratska) Austrija sa ostalim silama zahtjevala njegovo hitno ukidanje, ruski ambasador ga je nazvao “francuskim rasadom u balkanskoj šumi”.