Srpski kralj Dušan Stefan Nemanjić (1308-1355), poznat kao Dušan Silni, vladao je u periodu najvećeg ekonomskog, vojnog, političkog i kulturnog uspona srpske feudalne države.

Srpski kralj Dušan Stefan Nemanjić (1308-1355)

Po teritoriji, bila je veća nego ikad. Osim zemalja ranije srpske kraljevine, obuhvatila je Mačvu, Zahumlje, Albaniju, Epir, Tesaliju, Akarnaniju, Etoliju i svu Makedoniju do Hristopolja, izuzev Soluna.

Država je počivala na načelu zakonitosti: prema Dušanovom zakoniku, usvojenom 1349. godine i dopunjenom 1354, zakon je jači i od volje vladara.

Prerana smrt 1355. godine spriječila je Dušana da stvori državu koja bi zamijenila Romejsko/Vizantijsko carstvo, oslabljeno turskom najezdom, čiju je opasnost osjetio i pokušao da sa zemljama Zapada organizuje zajedničku odbranu, ali je to onemogućeno, najviše zbog surevnjivosti ugarskih kraljeva.

Već kao dečak naučiće da se u jedan pravac moraju usmeriti moć i mudrost, a smatran je za „najboljeg vojnika svog vremena”.

Dušan silni je bio glasoviti vojskovođa i najmoćniji vladar tadašnje Evrope, kako kaže engleski vizantolog Stiven Ransiman.

U biografiji Dušana silnog, koju je napisao Luka Mičeta, navodi se da je rođen u Srbiji, međutim, njegovo stvarno mjesto rođenja je Carigrad, “zjenica hrišćanske vjere”, koji je u sjećanju mladog srpskog princa ostao upamćen kao grad nenadmašne ljepote, blistavih crkava, ušuškan u oblacima opojnog mirisa najboljeg puntskog tamjana, sazdan od mramora, zlata i duha.

Dušan je imao tek 23 godine, “visok, više od dva metra, i lijepog tijela, iznad mnogih ljudskih sinova, i strašan svojim neprijateljima”, stupio je snažno i odvažno na evropsku istorijsku pozornicu.

Jedan od važnih događaja u Dušanovoj vladavini bilo je savezništvo sa Jovanom Kantakuinom, slavnim piscem i vizantijskim carem, koji će u jednom trenutku čak prebjeći u Srbiju, zatraživši zaštitu srpskog vladara.

– To je bio događaj koji je jasno pokazao snagu srpskog vladara. Bila je to velika prilika za Dušana. Pružanjem pomoći pretendentu na vizantijski carski tron otvaralo mu je izuzetnu perspektivu u sklopu namjera za osvajanje vizantijskih teritorija, a na kraju i samog Carigrada. Međutim, to savezništvo neće dugo potrajati i pretvoriće se na kraju u neprijateljstvo. Tu je veoma značajna i jedan drugi momenat – status i ugled Dušanove žene Jelene, ističe autor knjige o caru Dušanu.

No, i Dušanova carska titula u očima savremenika je, pak, bila uglavnom prećutkivana ili jednostavno nije razmatrana.

Srednjovjekovna narodna tradicija smatra za Dušana da je oceubica i o tome su kolale priče već i vijek nakon njegove smrti.

Ljetopisi ga različito portretišu, najstariji i oni nastali u krugu crkve negativno, jedna grupa neutralno, mlađi pozitivno kao tvorca velike i moćne države.

Obnova Dušanovog carstva kao ideal obnove srpske države u novom vijeku je dodatno ojačala kult ovog velikog vladara.