Srpski državnik i pisac prota Mateja Nenadović (1777-1854), vojvoda iz Prvog srpskog ustanka, tvorac i prvi predsjednik Praviteljstvujuščeg sovjeta – prve srpske vlade, višeznačna je ličnost za istoriju srpskih ustanaka.

Srpski državnik i pisac prota Mateja Nenadović (1777-1854)

Bio je jedan od rijetkih, u to vrijeme, pismenih ljudi u Srbiji. Fundamentalno obrazovanje, čitanje i pisanje naučio je u rodnom mjestu, kod sveštenika Stanoja. Dalje školovanje nastavio je u Sremu. Sveštenik je postao dana 6. juna 1793., a dvije godine kasnije postao je prota.

Sa stricem Jakovom je u valjevskoj i šabačkoj nahiji pokrenuo Prvi srpski ustanak.

Komandovao je dijelom ustaničkih snaga 1806. u boju na Mišaru kod Šapca u kojem su Turci potučeni do nogu.

Kao prvi diplomata obnovljene Srbije putovao je u Petrograd da uspostavi diplomatske odnose s Rusijom i zainteresuje rusku vladu za podršku i pomoć, nabavljao je oružje u Austriji i igrao važnu ulogu u pregovorima s Turcima.

Poslije propasti ustanka 1813. u emigraciji svim silama nastojao je da zainteresuje velike sile za stvar Srbije i prisustvovao je Bečkom kongresu s punomoćjem srpskih vođa.

Poslije Drugog srpskog ustanka postao je valjevski knez, ali je penzionisan zbog nesuglasica s knezom Milošem Obrenovićem, a zbog sukoba s knezom Mihailom 1840. prognan je iz Srbije.

Vratio se 1842. kad su Obrenovići oboreni s vlasti i postao je državni savjetnik.

Napisao je “Memoare”, jedno od najboljih memoarskih djela srpske književnosti, pune dragocjenih podataka o događajima i ljudima iz vremena Prvog srpskog ustanka.

Citat iz „Memoara“ prote Matije Nenadovića pred diplomatsku misiju u Rusiji: „Ovako se navezao Kolumb sa svojom družinom na sinje more, da nađe Ameriku i upozna je sa Evropom; a mi se Navozimo danas na tihi Dunav da nađemo Rusiju za koju ništa ne znamo gdje je, no samo što smo u pesni čuli da je ima, i sa Srbiju upoznamo sa Rusijom“.