Porodična grobnica jednog od najznačajnijih i najuglednijih sarajevskih Srba Gligorija Jeftanovića, koja nebrigom gradskih vlasti decenijama propada na groblju Bare, nijemi je svjedok sistemskog zatiranja viševjekovne istorije srpskog naroda u Sarajevu.

Porodična grobnica

Na poleđini nadgrobnog spomenika koji je podigao Gligorijev sin Dušan 1940. godine i na kojem je uklesano “Gligorije M. Jeftanović 1841-1927. Vođa naroda” i “U dobru je lako dobro biti, na muci se poznaju junaci”, primjetna su oštećenja, vjerovatno nastala od metaka i gelera u proteklom ratu.

Nadgrobna mermerna ploča je polomljena i iz nje je izrastao korov.

Istoričar Aleksandar Kostović rekao je da današnjim gradskim vlastima u Sarajevu, Jeftanovići, ali i ostali veliki Srbi, očigledno nisu bitni za istoriju grada kakvom bi oni da je prikažu.

“Sarajevske vlasti pokušavaju izgraditi svoj odnos prema sarajevskim Srbima minimiziranjem svega što smo vijekovima stvarali u tom gradu. Ima tu i naših grešaka jer se posljednjih nekoliko decenija lako odričemo naše zaostavštine u gradu na Miljacki”, ukazao je Kostović.

Prema njegovim riječima, istorija Jeftanovića počinje dolaskom Petra Jeftanovića iz Tuzle u Sarajevo sredinom 18. vijeka, a uspon ove porodice počeo je padom uticaja turske države u BiH.

“Petrov sin Manojlo bio je predsjednik Crkvene opštine u Sarajevu, ali je najblistaviji trag Jeftanovića u ovom gradu ostavio njegov sin Gligorije. Bio je ugledni političar, bogati privrednik i industrijalac, te vođa srpskog autonomnog pokreta u BiH u vrijeme austrougarske uprave. Njegovo bogatstvo i uticaj posebno su porasli nakon oslobođenja u Kraljevini Jugoslaviji”, naveo je Kostović.

Kostović je naglasio da je Gligorije Jeftanović bio vlasnik sarajevske ciglane i fabrike gajtana, kao i krečane u Hadžićima, te jedan od osnivača Srpske štedionice i Srpske narodne banke u Sarajevu.

“Bio je poznat i po tome što je nesebično pomagao sarajevsku sirotinju, bez obzira koje su nacije bili. Bogato je darivao Crkvu i pomagao osnivanja prosvjetnih i kulturno-umjetničkih društava”, ispričao je Kostović Srni.

Među brojnim značajnim građevinama Jeftanovića, Kostović je istakao današnji simbol Sarajeva u blizini Gazi Husrev-begovog bezistana – hotel “Evropu”, koji je Gligirije sagradio i svečano otvorio 12. decembra 1882. godine.

Kostović je naglasio da je Zdravko Jeftanović, najmlađi Gligorijev sin, jedan od osnivača Sportskog kluba “Slavija” i jedan od prvih sportista u Sarajevu, koji je tokom studija u Švajcarskoj pobjeđivao na gotovo svim atletskim takmičenjima.

Kada je riječ o potomcima Jeftanovića, Kostović je naveo da su postojale informacije da je neko od potomaka živio i u Južnoj Americi, ali da to nikad nije provjereno.

“Nažalost, izvjesno je da potomaka velikih Jeftanovića više nema”, rekao je Kostović.

Etnolog i antropolog Branko Pjević izjavio je Srni da se porodična grobnica Gligorija Jeftanovića prvobitno nalazila na koševskom groblju, da bi je tadašnje gradske vlasti prebacile na groblje na Barama pred Olimpijadu 1984. godine jer je na tom mjestu sagrađen nadvožnjak

Pjević je ukazao da su Jeftanovići bili uticajni i bogati i prije dolaska Austrougarske u BiH.

“Bili su pismeni i školovani, što je u to vrijeme bila rijetkost, a pod Turcima nije bilo lako ostvariti društveni status. Njima je to uspjelo. Bili su ćurčije i trgovci, a poslije, kada je došla Austrougarska, oni su se još više unaprijedili”, pojasnio je Pjević.

Prema njegovim riječima, ogromnu imovinu Jeftanovića, kao i ostalih viđenijih srpskih sarajevskih porodica, otela je i nacionalizovala komunistička vlast u Jugoslaviji.

Pjević je naglasio da, prema njemu dostupnim informacijama, potomaka Jeftanovića na ovim prostorima više nema.

“Pokušavao sam da uđem u trag potomcima te porodice, ali nisam imao nikakvih rezultata. Postojale su neke indicije da je jedna osoba bila u Dubrovniku, a jedna u Kanadi, ali nisam uspio nikad ništa da saznam o njima”, ukazao je Pjević.

Pjević je dodao da je današnje političko Sarajevo nastavilo da šikanira i nastoji da se svaka uspomena na značajne Srbe i srpske porodice koje su ostavile neizbrisiv trag u istoriji Sarajeva zatre i zaboravi.

“Današnjem Sarajevu je potrebna neka druga istorija u koju se Jeftanovići, Despići i Cekovići ne uklapaju. Zato je na nama, sarajevskim Srbima, da stalno ukazujemo na njihov značaj i ne dozvolimo da te porodice budu zaboravljene i izbrisane iz istorije”, zaključio je Pjević.