Najava sarajevskog glumca Emira Hadžihafizbegovića da će biti snimljen film o ratnom komandantu u Srebrenici Naseru Oriću otvara dilemu da li će se u tom ostvarenju naći i detalji zločina koje je Orić počinio nad vlastitim narodom u Srebrenici.

Naser Orić

Mnogobrojne detalje Orićevih zločina nad Bošnjacima kriju dokumenta iz akcije “Guber”, koju je Centar državne bezbjednosti tadašnje BiH sproveo 1995. godine.

Tom akcijom dokumentovana je Orićeva kriminalna aktivnost od 1992. do 1995. godine na području Srebrenice.

Policijska stanica Srebrenica, kao i područna odjeljenja te stanice i pripadnici bezbjednosnih organa 28. divizije ispitivali su u okviru akcije “Guber” kriminalističke aktivnosti Orića i saradnika, te o tome dostavili izvještaj.

AKCIJA “GUBER” ZATAŠKANA

Mada su došli do niza saznanja o ubistvima, silovanjima i razbojništvima, nikada nisu preduzete konkretne mjere pred tadašnjim tužilaštvima i sudovima.

Prema ovom izvještaju, Orić je već 1995. godine trebao da završi u zatvoru zbog krivičnih djela nad vlastitim narodom.

Ta dokumentacija, koja je u posjedu Srne, dostupna je i onima koji od zločinca nad vlastitim narodom pokušavaju da naprave heroja i legendu, pa je pod znakom pitanja da li će se bilo šta od Orićevih zločina nad vlastitim narodom naći na filmskoj traci ako već neće zločini koje je počinio nad Srbima.

S druge strane, Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srpske, odnosno Centar javne bezbjednosti Bijeljina, podnio je 29. septembra 2016. godine izvještaj protiv Orića za krivična djela ubistava i saučesništva u ubistvima, te organizovanja grupe čiji je cilj bio vršenje teških krivičnih djela.

U ovom izvještaju imenovani su svi članovi grupe do kojih je MUP Republike Srpske došao na osnovu izvještaja iz akcije “Guber”.

Ovaj izvještaj je, takođe, bio u Hagu i vraćen je BiH, a riječ je o dokumentu koji ima 884 stranice.

ŠTA KRIJU POLICIJSKI IZVJEŠTAJI?

U dokumentaciji iz izvještaja koji je proslijeđen i Hagu, a koji je u posjedu Srne, piše da su “problemi područja Policijske stanice u Srebrenici bili najizraženiji u odnosu na ostale sektore u staničnim odjeljenjima”.

“Na području koje je pokrivala Policijska stanica Srebrenica najčešće su se događale krađe, teške krađe, šverc robe porijeklom iz humanitarne pomoći, narušavanje javnog reda i mira u većem obimu, pucnjava iz oružja od strane 28. divizije”, istaknuto je u izvještaju u kojem se navode imena 29 lica koja su bila interesantna za Stanicu javne bezbjednosti u Srebrenici i prijavljivana su sudu i tužilaštvu u tom gradu.

U dokumentima se navodi da su odnosi sa 28. divizijom bili promjenjivi “zavisno od toga da li neko iz vojske želi da stane iza vršilaca krivičnog djela ili ne”.

“Od pripadnika 28. divizije više puta je bilo prijetnji, a i pokušaja napada na Stanicu policije u Srebrenici, uglavnom ako se dogodi da je u Stanicu priveden neko koga štiti Naser Orić, pa je sebi dozvolio da jednom prilikom dođe u Stanicu i od dežurnog policajca uzme ključ od prostorije za zadržavanje, te otvori prostoriju iz koje je pustio dvojicu zadržanih zbog otuđivanja vozila, i to Emira Halilovića i Hajru Bešića, kada je Emir Halilović bio zadržan zbog ubistva Slavoljuba Neškovića, koje je izvršio u Domu zdravlja u Srebrenici, ubistva Slobodana Zekića zvanog Zec i Zagorke Zekić, majke Slobodana Zekića, u njihovom stanu u Srebrenici”, navodi se u dokumentu.

U dokumentu se dodaje da je Halilović priveden u policiju i da mu je određen pritvor, ali da je tada došlo do blokade Stanice policije i prijetnje da će Stanicu dići u vazduh ako ne bude pušten na slobodu, te da ih je čuvao čak i Unprofor.

NASEROVA 28. DIVIZIJA VAN ZAKONA

U izvještaju se navodi da su pripadnici 28. divizije željeli da budu van zakona i da je često dolazila u pitanje svrha postojanja policije i pravosuđa u Srebrenici, kao i struktura civilne vlasti “iznad kojih se uvijek stavljao Naser Orić”.

U dokumentaciji koja je tretirala šverc humanitarne pomoći navodi se i da je policija podnijela izvještaj protiv lica koja su u tome učestvovala, ali da iz 28. divizije počinju prijetnje sudijama i da sudija koji je radio na tom predmetu odustaje od istrage, te da je “morao pustiti iz zatvora lica koja su bila pod istragom”.

U izvještaju se ističe da su se brojna ubistva u Srebrenici dogodila u novembru 1992. godine, ali da policija nije napisala nijedan izvještaj, kao ni uviđaj niti službenu zabilješku.

U ovom dokumentu se navodi da je tada ubijen i Dilaver Malić u Stanici javne bezbjednosti, da policija nije izvršila uviđaj, ali da su saznali da je ovo ubistvo počinio Naser Orić.

“U martu 1993. godine Ejup Golić ubio je Husu Husića i Fikreta Salkića i takođe nije izvršen uviđaj, a znao se odmah izvršilac. Kada smo počeli raditi na tom djelu, Naser je rekao da mu Golić treba i da se ne piše krivična prijava da ne bi bilo problema”, piše u izvještaju.

U izvještaju se napominje da je od 26. aprila 1993. godine policija počela da istražuje ubistva, te navodi da je Hrusto Đozić iz Srebrenice lišio života Salku Mustafića, da je Sadik Begić ubio Ibiša Hirkića, da je Sabit Fejzić iz Bajramovića ubio dvojicu mladića kojima nisu mogli da se sjete imena, a da je Emir Halilović ubio Slobodana i Zagorku Zekić, kao i Slavoljuba Neškovića.

Prema ovom izvještaju, Nazif Mešanović ubio je Naila i Osmana Kadrića, kao i jednog Osmanovog sina čije ime se ne navodi, dok je Zuhrijet Omerović ubio Sulju Mehmedovića, a Pašan Mujić lišio je života Hanu Rizvanović.

Halid Ademović, navodi se u izvještaju, ubio je Senadu Duraković, Hanu Mehmedagić i suprugu Ismeta Karahasanovića, nakon čega je izvršio samoubistvo.

“U Srebrenici na Klisi ubijen je Bilal, za koga se pretpostavlja da ga je ubio Amir Salihović po Naserovom nalogu. Mithat Salihović je lišio života Ilinku i Krsta Dimitrovskog, a kada je to otkrio Naser Orić stao je u zaštitu Salihovića i nije dozvolio da se istraga završi”, navedeno je u izvještaju policije iz ratne Srebrenice.

U izvještaju se navodi da su najveći broj krivičnih djela počinili pripadnici 28. divizije, da je policija podnosila izvještaje, ali da su ti izvještaji uništavani i da nikada nisu doživjeli sudski epilog.

ORIĆ POBJEGAO IZ SREBRENICE

Ratni komandant Srebrenice Naser Orić pobjegao je helikopterom u Tuzlu u martu 1995. godine, nekoliko mjeseci prije ulaska srpskih snaga u ovo mjesto, o čemu svjedoče mnogobrojni ratni izvještaji i zapisnici iz tog perioda, između ostalog, i navodi Alije Izetbegovića, kao i tadašnjeg komandanta Štaba Vrhovne komande tadašnje Armije BiH Rasima Delića.

“Kada je riječ o Oriću, on je predložio da dođe sa političkom delegacijom Srebrenice da se razjasne kontroverzne informacije. Trebalo je da se vrati helikopterom 7. maja 1995. godine, ali je zamolio da ostane i da ide u drugoj grupi u kojoj su bili slušaoci Visoke vojne škole. Helikopter je 7. maja srušen. Poslije udesa, i pored naređenja, nije htio – nije smio da ide pješice u Srebrenicu, tražeći borbeni helikopter, što nije moglo da se obezbijedi jer mi ih ni danas nemamo”, napisao je u jednom od svojih povjerljivih dopisa general Delić.

I pored svih ovih kompromitujućih činjenica o “herojstvu” Nasera Orića, pojedini filmski radnici iz Federacije BiH navodno planiraju da, nakon “uspjeha” filma Jasmile Žbanić “Kvo vadis Aida”, snime ostvarenje i o “srebreničkom heroju”.

Emir Hadžihafizbegović najavio je snimanje filma o Oriću, objašnjavajući kako to treba uraditi da bi se “skinula stigma sa heroja koji je otišao u Hag i bio oslobođen optužbi”.

Da li je Orić zaista “heroj”, gledano iz bošnjačkog ugla, s obzirom na pomenute dopise i dokumentaciju iz akcije “Guber”, pitanje je na koje iz Federacije BiH nema odgovora, a da li će ga biti i na koji način, do onih je koji od njega prave heroja uprkos zločinima nad vlastitim narodom.